Шупашкарти 57-мӗш шкулта чӑваш чӗлхипе литература эрни иртрӗ. Вӗренекенсем тӗрлӗ конкурссене хутшӑнчӗҫ:
* пуҫламӑш классенче вӗренекенсен хушшинче «Манӑн юратнӑ анне» вулав-ӑмӑрту иртрӗ — шкул ачисем ӑмӑртмалла чӑвашла вуларӗҫ.
* 6-7-мӗш классенчи ачасен хушшинче «Наукӑпа фантастикӑлла чи лайӑх хайлав» ӑмӑртӑва пӗтӗмлетрӗҫ.
* 5-мӗш классем хушшинче «Чӗвӗлти чӑваш чӗлхи» вӑйӑ иртрӗ. Ачасем кӑсӑклансах ыйтусем ҫине хуравларӗҫ.
* 8-мӗш классенчи ачасем тӑван ҫӗршыва ҫинчен мӗн пӗлнине пӗлтерчӗҫ — «Савнӑ ен — Чӑваш ҫӗршывӗ» ӑмӑртуллӑ вӑййа хутшӑнчӗҫ.
* 10-11 классенчи вӗренекенсем хӑйсен пӗлӗвне чӑваш чӗлхипе литература олимпиадинче кӑтартрӗҫ — ыйтусем ҫине хуравларӗҫ, сӑмахкаҫмӑшсемпе ребуссен тупсӑмӗсене шырарӗҫ.
Парнесӗр пӗр хутшӑнакан та юлмарӗ, ҫӗнтерӳҫӗсем — хисеп хутне илчӗҫ. Чӑваш чӗлхе эрни Чӑваш Патшалӑх Филармонийӗнчи артистсем хатӗрленӗ концертпа вӗҫленчӗ.
Хыпар ҫӑлкуҫӗ: Шупашкарти Ленин районӗн сайчӗ
Чӑваш чӗлхин 17 томлӑ словарӗн авторне, тӑван чӗлхе пӗлӗвӗн ӑслӑлӑх никӗсне хывнӑ Н.И. Ашмарина (1870 – 1933) халалласа юпа уйӑхӗн 15-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх университетӗнче VΙ хут «Ашмарин вулавӗ» иртрӗ. Маларах вӑл ҫулленех пулатчӗ, халӗ ӑна икӗ ҫулта пӗрре йӗркелеҫҫӗ. Шайӗ сумлӑ — Пӗтӗм Раҫҫейри ӑслӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗ. Чӑнах та, республика тулашӗнчен килнӗ ӑсчахсем вулавра сахал мар пулчӗҫ. Пӗрлехи лару хыҫҫӑн ҫакӑн пек секцисемпе ҫум секцисене пайланса
ӗҫлерӗҫ:
- «Раҫҫей Федерацийӗнчи халӑхсен литература теорийӗпе историйӗ»;
- «Пӗтӗмӗшле чӗлхе пӗлӗвӗн ҫивӗч ыйтӑвӗсем»;
- «Чӗлхепе литературӑна вӗрентмелли меслетлӗх»;
- «Философин, культурологин тата общество историйӗн ыйтӑвӗсем» т.ыт.те.
Студентсемпе шкул ачисен доклачӗ-хыпарне итлеме ятарлӑ секци йӗркеленӗ.
Конференцире интересли, усӑлли, чуна пӑлхатаканни сахал мар пулчӗ. «Ашмарин вулавӗн» черетлӗ VΙΙ конференцийӗ 2010 ҫулхи юпара пулӗ. Унта сирӗн доклада та хапӑл тӑвӗҫ.
Чӳкӗн 17-мӗшпе 21-мӗш хушшинче Мускавра «Раҫҫей Федерацийӗн чӗлхисем — халӑхпа патшалӑх пурлӑхӗ» пӗтӗм Раҫҫей канашлӑвӗ иртӗ. Ӑна иртерекенни — Раҫҫей вӗрентӳ ӑслӑлӑхӗн министерствин федераллӑ вӗрентӳ аталанӑвӗн институчӗ.
Мероприятире тӑван чӗлхене вӗрентекен вӗрентӳҫӗсен пӗтӗм Раҫҫей шайӗнчи конкурсӑн иккӗмӗш (курӑмлӑ пайӗ) турӗ тата «Вӗрентӳ системинчи икчӗлхеллӗхпе культурӑсен калаҫӑвӗ — Раҫҫей халӑхне чӑмӑртаканнисем» ӑслӑлӑхпа практика конференцийӗ иртӗ.
Тӑван чӗлхине вӗрентекенсен ӑмӑртӑвне пирӗн республикӑран Анисия Павловна Игнатьева кайӗ. Вӑл Шупашкарти 12 шкулта чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентет, республикӑри «Ҫулталӑк вӗрентевҫи — 2008» конкурс лауреачӗ, 2008 ҫулта чи лайӑх вӗрентӳҫӗсен хушшинчи ӑмӑртӑвӑн ҫӗнтерӳҫи ятне илнӗ.
Хыпар ҫӑлкуҫӗ: Чӑваш Ен вӗрентӳ министерстви
Чӑваш чӗлхин пултаруллӑ тӗпчевҫи, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ учителӗ И.П.Павлов (1928 — 2002) ҫуралнӑранпа 80 ҫул ҫитрӗ.
Вӑл хӑй хыҫҫӑн 200 ытла тӗпчев ӗҫӗ хӑварнӑ. 1965 ҫулта пичетрен тухнӑ «Хальхи чӑваш литература чӗлхи» монографи тӑван чӗлхемӗр пирки ҫырнӑ чи тӗплӗ тӗпчев шутланать. Унтанпа 40 ҫул иртрӗ пулин те, ҫак классикӑлла хайлава ҫитекенни пулмарӗ. Пирӗн шкулсенче чӑваш чӗлхине 40 ҫула яхӑн Иван Павловӑн учебникӗсемпе вӗреннӗ, вӗсем пурӗ 30 кӑларӑмпа тухнӑ. 50-мӗш тата 80-мӗш ҫулсенче Иван Павлович хальхи Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн чӗлхе пайне ертсе пынӑ.
Чӑвашсен мухтавлӑ ывӑлне, сумлӑ тӗпчевҫе халалласа унӑн тӑван ҫӗршывӗнче — Чӑваш Республикинчи Элӗк районӗнче — ӑслӑлӑхпа парктика конференцийӗ иртрӗ. Ун ӗҫне ЧР вӗренӳпе ҫамрӑксен политикин элчи Инесса Ядранская, районти вӗренӳ пуҫлӑхӗсем, гуманитари институчӗпе Чӑваш университечӗн ӑсчахӗсем, Элӗк вӗренекенӗсемпе вӗрентекенӗсем хутшӑнчӗҫ. Владимир Иванов, Николай Егоров, Виталий Родионов профессорсем уява хӑт кӗртрӗҫ.
Утӑ уйӑхӗн 17-мӗшӗнче Википедин чӑваш уйрӑмӗнче 8 пин статья ытла пулса тӑчӗ. 8000-мӗш статья — Рогачёв Яков Капитонович пулчӗ.
Википеди — пӗтӗм тӗнче шайӗнчи ирӗклӗ энциклопеди. Ӑна пурте тултарма, тӳрлетме пултараҫҫӗ. Чӑваш уйрӑмӗ 2005 ҫулхи ака уйӑхӗнче аталанма пуҫланӑ. Ҫак пӗтӗм тӗнче шайӗнчи проектра пурӗ 260 ытла чӗлхе уйрӑмӗ пур, вӗсенчен 13 уйрӑмӗ тӗрӗк чӗлхисен шутне кӗрет. Нумай пулмасть якутпа каракалпак чӗлхисен уйрӑмӗсем уҫӑлчӗҫ.
Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи халӑхсен уйрӑмӗсем те пур: тутар, удмурт, пушкӑрт, ҫармӑс, мӑкшӑ, ирҫӗ уйрӑмӗсем.
Нумай пулмасть, вырӑс уйрӑменчи статьясен шучӗ 300 пинрен иртрӗ.
Республикӑри чӑваш чӗлхипе литература кабинечӗсен конкурсӗ вӗҫне ҫите пуҫларӗ ӗнтӗ. Кун пирки Чӑваш Енӗн вӗрентӳ министерствин сайчӗ пӗлтерет. Конкурса И.Я. Яковлев ҫуралнӑранпа 160 ҫул ҫитнине халалласа тата вӗрентӳ базине ҫирӗплетмешкӗн ирттереҫҫӗ.
Ӑмӑрту 3 пайран тӑчӗ. Чи малтан вӗрентӳ пӳлӗмӗсем шкулсенче хӑйсене кӑтартмаллаччӗ, каярах район шайӗнче мала тухмаллаччӗ. Юлашки тапхӑрӗ — республика шайӗнчи.
Хальхи вӑхӑтра Чӑваш республикин вӗрентӳ институтӗнче республика шайне тухнисем пухӑнаҫҫӗ, вӗсен материалӗсене пӑхса тухаҫҫӗ. Пур хутшӑнакана та пӑхса тухнӑ хыҫҫӑн жюри чи лайӑх 5 пӳлӗме суйласа илмелле. Вӑл 5 пӳлӗмпе кайран ыттисене те паллаштарӗҫ.
Ака уйӑхӗн 1-мӗшӗпе 5-мӗшӗ хушшинче И.Я. Яковлев ҫуралнӑранпа 160 ҫул ҫитнине халалланӑ олимпиада иртрӗ. Хутшӑнакансен http://pedkanash.chuvash.org сайтра аслӑ вӗрентӳҫӗн пурнӑҫӗпе ҫыхӑннӑ 12 ыйту ҫине хуравлама тивнӗ. Ыйтусемпе пурӗ 352 ҫын паллашнӑ теме пулать, вӗсенчен 291-шӗ хуравсене ярса панӑ. Шел те, пур хуравсене те йышӑнма май килмен — хӑш-пӗрисене йӑнӑшла тултарнине пула пӑрахӑҫлама тивнӗ. Ҫапла май олимпиадӑна 205 хурава йышӑннӑ.
Олимпиада пӗтӗмлетӗвӗсем вара ҫапла:
11 класс
* Поручиков Владимир, Шупашкар хули, 2-мӗш лицей (вӗрентекенӗ Михеев П.П.) - 1-мӗш вырӑн,
* Трофимова Анастасия, Шупашкар хули, 6-мӗш шкул (вӗрентекенӗ Поручикова Э.Н.) – 2-мӗш вырӑн,
* Григорьева Юлия, Йӗпреҫри 1-мӗш шкул (вӗрентекенӗ Козлова И.Н.) – 3-мӗш вырӑн,
10 класс
* Иванов Александр, Муркаш районӗнчи Москакасси шкулӗ (вӗрентекенӗ Матросова М.Г.) – 1-мӗш вырӑн,
* Шнуров Дмитрий, Шупашкар районӗнчи Чӑрӑшкасси шкулӗ (вӗрентекенӗ Николаева А.М.) – 2-мӗш вырӑн,
* Андреев Андрей, Йӗпреҫ районӗнчи Пучинке шкулӗ (вӗрентекенӗ Михайлова Е.
Ака уйӑхӗн 13-шӗнче Ленинград облаҫӗн Пушкин хулинче вырнаҫнӑ Питӗр патшалӑх ял хуҫалӑх университетӗнче II-ш Чӗлхе фестивалӗ иртет. Фестивалти хӑнасене чӑваш чӗлхипе Питӗрти Чӑваш ҫамрӑкӗсен инициативлӑ ушканӗ паллаштарать.
Сире улталаҫҫӗ тесе ан шутлӑр. Паян кулӑш кунӗ пулин те мероприятисем чӑннипех иртеҫҫӗ.
Ыйтӑвӗсем вара ҫапла:
1. “Я не раз перечитывал книги Ивана Яковлевича Яковлева, чье имя носит ваш университет. И всегда обнаруживал в них важную мысль – образование должно быть построено на духовном просвещении, воспитании и нравственном совершенствовании.” Ҫак сӑмахсене кам тата хӑҫан каланӑ?
2. Ӳ саспаллипе хӑш ҫултан пуҫласа усӑ курма тытӑннӑ?
3. 1871 ҫулта 2-мӗш Александр патшана И. Я. Яковлев хӑш хулара курнӑ тата асаилӳре ӑна мӗнле хак парать?
4. И.Я. Яковлев ҫырнӑ тӑрах вӑл 1857 ҫулхи юпа уйӑхӗнче комета курать. Икӗ эрне ытла тӳпере курӑнса тӑнӑ кометӑн ячӗ мӗнле-ши?
5. И.Я. Яковлев ҫӗр виҫсе ҫӳренӗ чухне миҫе тенкӗ шалу илнӗ тата чаплӑ кӗрӗк ҫӗлетересси миҫе ҫула тӑсӑлнӑ?
6. И.Я. Яковлева пӗлекенсем вӑл вӑхӑтран вӑхӑт кӑштах уксахланине палӑртаҫҫӗ. Хӑҫан тата мӗн пулнӑ-ши Иван Яколвлевичпа?
7. Чӗмпӗрти ар гимназине кӗме Иван Яковлевич Яковлевӑн миҫе экзамен тытмалла пулнӑ?
И.Я. Яковлев ҫуралнӑранпа 160 ҫул ҫитнине уявламалли кун ҫывхарсах пырать, уйӑх та юлмарӗ ӗнтӗ.
Пирӗн сайт та ку уява хатӗрленет. Нумай пулмасть пирӗн сайтра Эдурад Фоминӑн «Чи хитре чӗлхе» кӗнеки вырнаҫрӗ. Кӗнекине Эдурад питӗ лайӑх ҫырнӑ, шыв юхнӑ евӗр вуланать. Енчен те эсир чӑваш чӗлхине вӗренетӗр пулсан, е сирӗн чӗлхе самаях пӑсӑлнӑ пулсан — ку кӗнекепе паллашма сӗнетпӗр. Унта кулленхи пурнӑҫра тӗл пулакан йӑнӑшсене илсе кӑтартнӑ, чӗлхепе ҫыхӑннӑ пулӑмсене уҫса панӑ.
Ну епле, вулар-и?
+2.3 °C